Που οδεύει η οικονομική επιστήμη; Με αφορμή τα θέματα των παν. εξετάσεων στο μάθημα των Οικονομικών
Το παρακάτω κείμενο γράφηκε με αφορμή τα φετινά θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα των Οικονομικών.
Η Αποσύνδεση της Οικονομικής Επιστήμης από την Κοινωνική Πραγματικότητα: Μια Κριτική Προσέγγιση
Που οδεύει η οικονομική επιστήμη;
Σε μια εποχή όπου η ανεργία μαστίζει την κοινωνία και οι νέοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τη σκληρή πραγματικότητα της αγοράς εργασίας, η προσέγγιση των πανελλαδικών εξετάσεων για το θέμα της ανεργίας αποδεικνύεται εξοργιστικά απλοϊκή και αποκομμένη από την πραγματικότητα.
Στο πρώτο μέρος, οι μαθητές καλούνται να υπολογίσουν τον αριθμό των ανέργων, το εργατικό δυναμικό και το ποσοστό ανεργίας της οικονομίας. Αυτή η άσκηση προϋποθέτει μια ιδεατή κατάσταση όπου οι αριθμοί μπορούν να προσδιοριστούν με ακρίβεια και οι κοινωνικές συνέπειες της ανεργίας είναι απλώς ζήτημα μαθηματικής ανάλυσης. Όμως πόσο μακριά από την πραγματικότητα μπορεί να είναι αυτή η προσέγγιση; Κοινωνικά ζητήματα όπως, οι επιπτώσεις της ανεργίας, η κοινωνική απομόνωση, η οικονομική ανασφάλεια και η ψυχολογική καταπόνηση, αγνοούνται επιδεικτικά και δημιουργείται έτσι η ψευδαίσθηση ότι οι οικονομικές προκλήσεις μπορούν να επιλυθούν με απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς, αγνοώντας επιδεικτικά τις πολυσύνθετες και συχνά επώδυνες διαδικασίες που συνοδεύουν την πραγματική οικονομική ανάκαμψη.
Ιδιωτικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα και το εξωτερικό: Τι ισχύει; Μύθοι, ανακρίβειες και υπερβολές.
Κάποτε, ένας φοιτητής που δήλωνε ότι σπουδάζει οικονομικά θεωρούνταν κοινωνικός επιστήμονας. Είναι όμως πλέον έτσι; Πρέπει να επανεξετάσουμε το ζήτημα και να παραδεχθούμε ότι η οικονομική επιστήμη δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως μια κοινωνική επιστήμη, αλλά ως ένα είδος μαθηματικού παζλ το οποίο πρέπει να λυθεί με απόλυτη ακρίβεια και αντικειμενικότητα.
Οι καθηγητές οικονομικών σπουδών και οι ακαδημαϊκοί μέσα από θέματα εξετάσεων και προγράμματα σπουδών εμμένουν στην προσπάθεια να αποπολιτικοποιήσουν την επιστήμη τους, προσδοκώντας να δημιουργήσουν ένα είδος αποστειρωμένης οικονομίας, γεμάτο μαθηματικά μοντέλα. Ωστόσο, οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι η πολιτική ιδεολογία παραμένει παρούσα, είτε αυτοί το αναγνωρίζουν είτε όχι, και υφίσταται τόσο σε μια θεωρία που λαμβάνει υπόψη της την ανεργία και τις κοινωνικές ανισότητες, όσο και σε μια θεωρία που τις αγνοεί. Είναι λοιπόν καθήκον τόσο των φοιτητών όσο και των οικονομολόγων να αποφασίσουν πού ακριβώς θέλουν να οδηγήσουν την επιστήμη της οικονομίας.
Μπορούν να επιλέξουν μια προσέγγιση που αφενός, ελαφρά την καρδιά αναφέρει προκλητικά ότι σε καταστάσεις ισορροπίας δεν υπάρχει ανεργία, και αφετέρου ότι το πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί με ένα απλό σύστημα εξισώσεων, καθιστώντας με τον τρόπο αυτό την οικονομική επιστήμη τον περίγελο των κοινωνικών επιστημών, είτε να την καταστήσουν μια πραγματική κοινωνική επιστήμη η οποία θα συν-λειτουργεί και με άλλες κοινωνικές επιστήμες όπως η κοινωνιολογία και η κοινωνική ανθρωπολογία.
Αυτή η δεύτερη προσέγγιση δεν είναι αλαζονική, αλλά αντιλαμβάνεται τη σημασία της σύνδεσης της οικονομικής με τις υπόλοιπες κοινωνικές επιστήμες και την ενίσχυση της διαλεκτικής προσέγγισης των κοινωνικών φαινομένων. Το τελευταίο μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο πλήρη και εμπεριστατωμένη κατανόηση της κοινωνικής πραγματικότητας και των παραμέτρων που επηρεάζουν την οικονομική δυναμική.
Είναι καιρός να σταματήσουμε να παίζουμε αυτό το παιχνίδι της αφηρημένης οικονομικής ανάλυσης και να επαναφέρουμε την κοινή λογική στη συζήτηση. Το να πιστεύουμε ότι μια περίοδος ύφεσης θα ακολουθηθεί από μια κατάσταση ισορροπίας χωρίς ανεργία είναι σαν να πιστεύουμε ότι η γη είναι επίπεδη. Δεν εξάλλου η πρώτη φορά που ακούμε αυτές τις φράσεις. Είναι σα να ισχυριζόμαστε ότι δεν υπάρχει πείνα σε ένα νοικοκυριό με γεμάτα ντουλάπια, αγνοώντας την πραγματική κατάσταση των μελών του. Εξάλλου, η αδυναμία της οικονομικής επιστήμης να λάβει σοβαρά υπόψη της, τις κοινωνικές ανισότητες, τις δομές εξουσίας και τις ανθρώπινες ανάγκες, καθιστά την οικονομική επιστήμη ανεπαρκή για την μελέτη των πραγματικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία.
Τα οικονομικά εφησυχάζονται στις θεωρίες των Samuelson και Mankiw οι οποίες τα απομονώνουν από τις πολιτικές πτυχές της κοινωνίας, περιορίζοντας έτσι την ικανότητά τους να εξετάσουν τα κοινωνικά προβλήματα. Συνεπώς δύο λύσεις υπάρχουν: ή συμφωνούμε ότι τα οικονομικά μεταμορφώθηκαν συνειδητά από τους οικονομολόγους σε μια επιστήμη των αγορών χρήματος και κεφαλαίου και παύουν να έχουν οποιαδήποτε σύνδεση με κάθε κοινωνική επιστήμη, κάτι που θα ευχαριστούσε πολύ όλους τους νεοκλασικούς οικονομολόγους, της αυστριακής σχολής και της σχολής του Σικάγου, ή θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε την οικονομική ως μία επιστήμη που λαμβάνει υπόψη της όλους τους κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις κοινωνίες και τις ανάγκες των ανθρώπων.
Σε κάθε περίπτωση, είναι καθήκον τόσο των φοιτητών όσο και των οικονομολόγων να αποφασίσουν το πού θέλουν να οδηγήσουν την επιστήμη της οικονομίας. Θα είναι μια επιστήμη που απομονώνει την πραγματικότητα για να την ταιριάξει σε θεωρητικά μοντέλα, ή μια επιστήμη που θα αντιλαμβάνεται την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου κόσμου;
