Έκθεση ΙΝΕ-ΓΣΕΕ / Παρασιτική η ελληνική οικονομία, εν αμφιβόλω η βιωσιμότητά της – Χειρότερη και από τη δεκαετία του ’60 η οικονομική θέση των μισθωτών!

Πολύ σημαντικά και κρίσιμα ήταν τα συμπεράσματα της ετήσιας Έκθεσης για την Οικονομία και την Απασχόληση του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ που παρουσίασαν ο Επιστημονικής Διευθυντής της Συνομοσπονδίας Καθηγητής Γιώργος Αργείτης και ο Γενικός Διευθυντής ΙΝΕ και ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ Δρ Χρήστος Γούλας. Σύμφωνα με την Έκθεση, η ελληνική οικονομία πατά σε σαθρές βάσεις όντας βαθιά παρασιτική, με την φοροδιαφυγή να καλπάζει, τις οικονομικές ανισότητες να γιγαντώνονται, την αναχρονιστική επιχειρηματικότητα να επενδύει σε φθηνά αμειβόμενη και επισφαλή εργασία. Κατάπληξη προκάλεσε το εύρημα ότι οι μισθοί, σε σχέση με το ΑΕΠ, έχουν το χαμηλότερο ποσοστό από το 1960 έως και σήμερα, γεγονός που υποδηλώνει την τεράστια εισοδηματική ανισότητα και το μέγεθος της εκμετάλλευσης της ελίτ εις βάρος των εργαζόμενων.

• Καχεκτική ανάπτυξη – Φοροδιαφυγή

Αν και σε επίπεδο αριθμών η ελληνική οικονομία εμφανίζεται ανθεκτική στην κρίση, τα πραγματικά μεγέθη δημιουργούν ανησυχία. Κύριος μοχλός της οικονομικής μεγέθυνσης ήταν η ιδιωτική κατανάλωση, ενώ η αύξηση των εισαγωγών υπερκάλυψε τα όποια οφέλη από την ενίσχυση των επενδύσεων και των εξαγωγών. Το γεγονός ότι η κατανάλωση είναι υψηλότερη από το διαθέσιμο εισόδημα είναι χαρακτηριστικό του μεγάλου ύψους φοροδιαφυγής. Ο κ. Αργείτης τόνισε ότι η φοροδιαφυγή ίσως ξεπερνά τα 60 δις, γεγονός που σημαίνει ότι με τη μερική, έστω, αντιμετώπισή της θα μπορούσε σε λίγα χρόνια να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα χρέους της χώρας. Ωστόσο, αυτό απαιτεί πολιτική βούληση και διάθεση σύγκρουσης με πανίσχυρα συμφέροντα που λυμαίνονται τον εθνικό πλούτο.

• Αναχρονιστική επιχειρηματικότητα

Η ελληνική επιχειρηματικότητα εμφανίζει ένα πλαστό προφίλ μεγέθυνσης, καθώς εκρηκτική άνοδο παρουσιάζουν οι τομείς των υπηρεσιών (εστίαση), ενώ αντίθετα παραγωγικοί τομείς παραμένουν στάσιμοι ή συρρικνώνονται. Το πιο ενδεικτικό στοιχείο όμως για την ποιότητα της επιχειρηματικότητας είναι πως είμαστε τελευταίοι στην Ευρώπη στην ψηφιακή ένταση των επιχειρήσεων και τελευταίοι στα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης των εργαζόμενων.

• Ποιότητα της εργασίας, ανεργία

Η ποιότητα εργασίας στη χωρά μας είναι η χαμηλότερη μεταξύ των χωρών – μελών της ΕΕ-27. Η Ελλάδα σημειώνει τη χειρότερη επίδοση σε χαρακτηριστικά όπως ο χρόνος εργασίας και η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, και από τις χαμηλότερες επιδόσεις στη συλλογική εκπροσώπηση, την επαγγελματική εξέλιξη και την ποιότητα του εισοδήματος.

Ταυτόχρονα, η μείωση της ανεργίας (που διαφημίζει η κυβέρνηση) οφείλεται κατά κύριο λόγο στην «επένδυση» των εργοδοτών σε χαμηλά αμειβόμενες και επισφαλείς θέσεις εργασίας (περιέργως, τη σαθρή αυτή τάση «ενδυναμώνει» το νέο, υπό διαβούλευση, σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εργασίας). Είναι χαρακτηριστικό ότι στο ένα τρίτο των κλάδων εργασίας παρατηρείται υποχώρηση της εργασίας και σε ένα αντίστοιχο ποσοστό η απασχόληση είναι σαφώς μικρότερη από το 2009. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το ποσοστό ανεργίας είναι το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρώπη και διαθέτουμε το χαμηλότερο ποσοστό απασχόλησης για νέους κάτω των 25 ετών.

• Επιστροφή στη δεκαετία του ’60: Μισθοί, ανισότητες και φτώχεια

Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα της έρευνας είναι ότι, βάσει του δείκτη που παρουσιάζει την εξέλιξη του προσαρμοσμένου μεριδίου μισθών ως ποσοστό του ΑΕΠ για την περίοδο 1960- 2024, το 2022 η Ελλάδα σημείωσε το χαμηλότερο ιστορικά επίπεδο του προσαρμοσμένου μεριδίου μισθών στο εθνικό εισόδημα. Η παραπάνω ανάλυση δείχνει ότι,  παρά την οικονομική ανάκαμψη μετά το τέλος της πανδημίας, οι εργαζόμενοι υπέστησαν μείωση του εισοδηματικού τους μεριδίου κυρίως λόγω της σημαντικής μείωσής των πραγματικών μισθών. Τούτο σημαίνει ότι ενισχύεται δραματική η εισοδηματική ανισότητα με τον πλούτο της χώρας να καταλήγει δυσανάλογα στα χέρια των ολίγων. Είναι όμως εντυπωσιακό το ότι η συγκεκριμένη ανισότητα ξεπερνά και τα «μαύρα» χρόνια της δεκαετίας του ’60. Την εικόνα αυτή την έχουμε πολύ καθαρά και στο χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, όπου ενώ οι εγγραφές έχουν εκτοξευθεί και οι επενδύσεις γιγαντωθεί, οι μισθοί μας είναι καθηλωμένοι από το 2012.

Ο πραγματικός μέσος μισθός στη χώρα το 2022 έχει υποστεί μείωση της τάξης του 8,7% σε σχέση με το 2021. Το 18,8% των πολιτών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ σε συνθήκες επίμονης φτώχειας ζει το 15,8% των νοικοκυριών με εξαρτώμενα παιδιά. Το 13% των ανδρών και το 14% των γυναικών βρίσκονται σε συνθήκες σοβαρής υλικής αποστέρησης, ποσοστό υπερδιπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

• Εργατικό δυναμικό και νέοι εργαζόμενοι

Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία σε αυτή την κατηγορία είναι η σπατάλη του εξαιρετικής ποιότητας ανθρώπινου δυναμικού που έχει η χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ ο ΣΕΒ «θρηνεί» προσχηματικά για την μη εύρεση εξειδικευμένων εργαζόμενων στον τομέα «Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ)», η Ελλάδα σε επίπεδο ΕΕ εμφανίζεται ουραγός στην ζήτηση για ειδικούς στις ΤΠΕ. Αυτό είναι δηλωτικό του αργού ψηφιακού μετασχηματισμού της χώρας και του αναχρονιστικού χαρακτήρα της εγχώριας επιχειρηματικότητας. Είναι, δε, ανησυχητικό ότι οι νέοι στρέφονται σε σπουδές στον τομέα των υπηρεσιών κι όχι στις νέες τεχνολογίες λόγω της χαμηλής απορροφητικότητας (και των χαμηλών, για τα προσόντα τους, αμοιβών).

 

Η ψηφιακή καθυστέρηση της χωράς αναδεικνύεται και στην κατάταξη της ως προς τον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI), καθώς η Ελλάδα, και σε αυτή την περίπτωση, βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις και πιο συγκεκριμένα στην 25η θέση, ακολουθουμένη από τη Βουλγαρία και τη Ρουμάνια. Η χαμηλή κατάταξη της Ελλάδας αποδίδεται στις αρνητικές επιδόσεις που εμφανίζει στους τομείς «Ανθρώπινο κεφάλαιο», «Ψηφιακές υποδομές» και «Ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας» (23η θέση), καθώς και στις «Ψηφιακές δημοσιές υπηρεσίες» (26η θέση).

Η τροχιά υποβάθμισης του παραγωγικού υποδείγματος της Ελλάδας από την κρίση και έπειτα ‒ και η επακόλουθη αδυναμία δημιουργίας θέσεων εργασίας υψηλού επιπέδου γνώσεων και δεξιοτήτων ‒ δεν δημιουργεί θετικές προσδοκίες για το μέλλον. Ειδικότερα, έως το 2035 μόλις το 29,8% των νέων θέσεων εργασίας θα είναι υψηλών δεξιοτήτων έναντι 49,9% στην ΕΕ. Από τις παραπάνω θέσεις εργασίας, μόλις το 4,2% είναι νέες θέσεις εργασίας έναντι αντικατάστασης λόγω συνταξιοδότησης, όταν το ίδιο ποσοστό στην ΕΕ είναι 18%.

• Συλλογική εκπροσώπηση και συλλογικές συμβάσεις

Η συλλογική εκπροσώπηση των εργαζόμενων είναι χαμηλή, κυρίως λόγω του μικρού μεγέθους των επιχειρήσεων, του φόβου και της εκμετάλλευσης που επικρατεί και της επισφάλειας στην εργασία. Στο πεδίο των συλλογικών συμβάσεων, αν και η οδηγία της Ε.Ε. επιβάλλει να καλύπτεται από ΣΣΕ το 80% των εργαζόμενων, το ποσοστό στην Ελλάδα είναι τραγικό. Το 2022 υπογράφηκαν μόλις 25 ΣΣΕ κλαδικού η ομοιοεπαγγελματικού, εθνικού ή τοπικού χαρακτήρα.

 

• Εν κατακλείδι…

Οι συντάκτες της έκθεσης θεωρούν ότι η κατάσταση στην οικονομία και στην εργασία είναι δύσκολα αναστρέψιμη, αν κάποιος συνυπολογίσει ότι από το 2024 η ΕΕ σκληραίνει τους δημοσιονομικούς κανόνες, ότι η φοροδιαφυγή μαίνεται και ότι η πρόσφατη τραγωδία με την κακοκαιρία Daniel θα επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι τα βάρη που θα προκύψουν θα την πληρώσουν δυσανάλογα τα συνήθη υποζύγια, οι εργαζόμενοι, με αποτέλεσμα η οικονομία να βρεθεί εκ νέου σε έναν φαύλο κύκλο.

Είναι αναγκαίο, τόνισαν οι κ.κ. Αργείτης και Γούλας, η Ελλάδα να επενδύσει σε ένα ανθρωποκεντρικό μοντέλο με χαρακτηριστικά την στήριξη του εισοδήματος των εργαζόμενων και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, τη δημιουργία συνθήκων πλήρους, παραγωγικής, αξιοπρεπούς και ελευθέρα επιλεγμένης απασχόλησης. Είναι, δε, σαφής ανάγκη να ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή μέσω της προστασίας θεμελιωδών αρχών και δικαιωμάτων στην εργασία, με αξιοπρεπείς μισθούς και με την εξασφάλιση ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας, ώστε να διασφαλιστεί η ισότητα των φύλων και των διαφορετικών ηλικιακών ομάδων στην κατανομή της ευημερίας.

Δείτε εδώ την Έκθεση του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ