Ελευθερία του Τύπου: 4η από το τέλος στην Ε.Ε στην 108η θέση παγκοσμίως η Ελλάδα
Πέντε θέσεις κατρακύλησε η Ελλάδα τη χρονιά που πέρασε σε ζητήματα ελευθερίας του τύπου, όπως προκύπτει από τον δείκτη που ανακοίνωσαν για το 2021 οι Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα.
Η χώρα μας βρέθηκε από την 65η στην 70ή θέση στην κατάταξη των 180 χωρών που διερευνά ο δείκτης φτάνοντας ουσιαστικά στα επίπεδα που βρισκόταν περίπου δέκα χρόνια πριν, το 2012. Μεταξύ των 27 πλέον χωρών της Ευρωπαικής Ενωσης καταλαμβάνει την τέταρτη θέση από το τέλος συγκεντρώνοντας καλύτερη βαθμολογία μόνο από τη Βουλγαρία, τη Μάλτα και την Ουγγαρία του Ορμπαν.
Η Ελλάδα κατατάσσεται στις «προβληματικές» χώρες και βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση να έχει τερματίσει την προηγούμενη χρονιά με βαθμολογία μικρότερη από χώρες όπως η Κόστα Ρίκα, η Ναμίμπια, το Πράσινο Ακρωτήρι, η Γκάνα, η Μπουρκίνα Φάσο και η Παπούα Νέα Γουινέα.
Σε επίπεδο Ευρώπης κατατάσσεται υψηλότερα μόνο από χώρες όπως η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, ή η Βουλγαρία, ενώ απέχει δραματικά από τη «χρυσή» τριάδα της Νορβηγίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας, που κέρδισαν για ακόμα μία χρονιά τις πρώτες θέσεις της κατάταξης αναφορικά με την ελευθερία του τύπου (δείτε την κατάταξη εδώ https://rsf.org/en/ranking)
Ο φετινός πίνακας, όπως ήταν αναμενόμενο, είχε έντονο …«άρωμα» πανδημίας με την διεθνή οργάνωση να σημειώνει πως αν και η δημοσιογραφία αποτελεί το καλύτερο εμβόλιο ενάντια στην παραπληροφόρηση, είναι εντελώς «μπλοκαρισμένη» ή παρεμποδίζεται σοβαρά στις 73 από τις 180 χώρες του δείκτη και περιορισμένη σε 59 άλλες, με το σύνολο αυτών των χωρών να αποτελεί το 73% των χωρών που αξιολογήθηκαν. Σε αυτές τις χώρες κρίθηκε ότι οι συνθήκες για την ελευθερία του τύπου είναι «πολύ κακές», «κακές» ή «προβληματικές».
ΜΜΕ
Η εμπιστοσύνη των Ελλήνων στα ΜΜΕ παραμένει από τις χαμηλότερες στην ΕΕ. Γύρω από τους μεγάλους ομίλους υπάρχουν εκατοντάδες μικρά ψηφιακά ΜΜΕ, σε έναν έντονα κατακερματισμένο χάρτη ενημέρωσης. Η συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ ανήκει σε λίγα πρόσωπα που δραστηριοποιούνται και σε άλλους επιχειρηματικούς κλάδους αυστηρά ρυθμιζόμενους από το κράτος. Κάποιοι από αυτούς σχετίζονται ανοιχτά με την πολιτική ελίτ. Έτσι, τα ΜΜΕ είναι έντονα πολωμένα σε πολιτικό επίπεδο.
Νομοθεσία
Πρόσφατες ρυθμίσεις στον Ποινικό Κώδικα υπό τον μανδύα της πανδημίας επιτρέπουν εκτεταμένους περιορισμούς στην ελευθερία του Τύπου, με σαθρή νομική τεκμηρίωση. Η ποινή ως 5 ετών φυλάκισης για «διασπορά ψευδών ειδήσεων» αντίκειται στις διεθνείς δεσμεύσεις της Ελλάδας και το ευρωπαϊκό νομικό κεκτημένο, αποτελεί σοβαρή απειλή για το δικαίωμα των δημοσιογράφων να δημοσιεύουν πληροφορίες δημόσιου ενδιαφέροντος και αυξάνει τον κίνδυνο λογοκρισίας.
Οικονομική αυτοτέλεια
Η κρίση της τελευταίας δεκαετίας συνδυάστηκε με κατάρρευση αναγνωσιμότητας και δραστική συρρίκνωση της διαφήμισης, απειλώντας την επιβίωση πολλών ΜΜΕ. Έτσι, εξαρτήθηκαν περισσότερο από την κρατική χρηματοδότηση. Επιπρόσθετα, αυτή η χρηματοδότηση είναι αδιαφανής και ευνόησε φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ. Η πρακτική αυτή οδήγησε και σε έρευνα από κοινοβουλευτική επιτροπή για τα εκατομμύρια ευρώ που δόθηκαν σε ΜΜΕ για καμπάνιες σχετικές με την πανδημία.
Αστυνομική βία
Η Ελληνική Αστυνομία ασκεί συχνά βία και παρεμποδίζει την δημοσιογραφική κάλυψη θεμάτων για την άσκηση αστυνομικής βίας, τόσο σε διαδηλώσεις όσο και στην διαχείριση των προσφύγων στα νησιά. Η έκθεση αναφέρεται επίσης στο επεισόδιο στο Μέγαρο Μαξίμου, όταν Ολλανδή δημοσιογράφος ζήτησε από τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Ολλανδό ομόλογό του να σταματήσουν να ψεύδονται για το προσφυγικό, προσθέτοντας ότι ακολούθησε η αποχώρησή της από την Ελλάδα λόγω φόβων για την ασφάλειά της.
Σε γενικές γραμμές η Ευρώπη εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα τελευταία προπύργια για την ελευθερία του τύπου, όπως σημειώνουν οι αναλυτές, οι οποίοι πάντως δεν παραλείπουν να επισημάνουν ότι και στη δική μας ήπειρο έχουν αυξηθεί τα περιστατικά βίας εναντίον των δημοσιογράφων, ενώ η ετερογένεια και σε επίπεδο Ευρωπαικής Ενωσης είναι όλο και πιο διακριτή.
Τόσο στην ανατολική όσο και στη δυτική πλευρά της Ευρωπης – όπως τονίζεται στην έκθεση – νέοι νόμοι, οι οποίοι περιορίζουν το δικαίωμα στην ενημέρωση έχουν διευκολύνει τις συλλήψεις και τις κρατήσεις των δημοσιογράφων με αρκετές χώρες να επιχειρούν να περιορίσουν τον αντίκτυπο της πληροφόρησης σε ευαίσθητα θέματα μεταξύ των οποιων και η πανδημία.
Οι επιθέσεις εναντίον των δημοσιογράφων και οι αυθαίρετες συλλήψεις δεν αυξήθηκαν μόνο στην Ελλάδα, η οποία βρίσκεται στην 70ή θέση του δείκτη, αλλά και στη Γερμανία (13η), τη Γαλλία (34η), την Ιταλία (41η), την Πολωνία (64η), τη Σερβία (93η) και τη Βουλγαρία (112η θέση).
