Άνοιγμα σχολείων: Ας υποκύψει η λογική στην τήβεννο!!

Το πεδίο της εκπαίδευσης μιας χώρας ανέκαθεν αποτελούσε ενεργό πεδίο ιδεολογικών, κοινωνικό-πολιτικών και οικονομικών διασταυρώσεων, αλληλεπιδράσεων και αντιθέσεων, με τα παραδείγματα να είναι πάρα πολλά στη διαθέσιμη βιβλιογραφία (βλ. ναζιστική Γερμανία, «τρίτος» ελληνικός πολιτισμός του Μεταξά, κλπ). Ωστόσο, όταν ένα θέμα υγειονομικού ενδιαφέροντος –συγκεκριμένα υπό τη μορφή πανδημίας, απειλής της δημόσιας υγείας και του υπέρτατου αγαθού της ζωής, κλπ- προεκτείνεται και αφορά πιο άμεσα από ποτέ το συγκεκριμένο πεδίο, τον κοινωνικό χώρο του σχολείου και ειδικότερα τους κοινωνικούς δρώντες (μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς, κλπ), περνώντας στη διάσταση του πολιτικού, όπου πλαισιώνεται από αλληλοδιαπλεκόμενα και αλληλοεξαρτώμενα οικονομικά συμφέροντα, τότε πλέον μιλάμε ξεκάθαρα για προσπάθεια επιβολής και εδραίωσης μίας νέας βίο-πολιτικής συνθήκης.

Ας τα πάρουμε όμως βήμα-βήμα (έστω και συνοπτικά). Ο όρος βίο-πολιτική είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τις λειτουργίες της εξουσίας, η οποία δημιουργείται εξασκώντας εξουσία πάνω στο σώμα (βίο-εξουσία) και σε κάθε μικρό-δραστηριότητα του, στο πλαίσιο της πολιτικής του σώματος. Η βίο-εξουσία αυτή ως αρχή ανθίζει κατά τον 17^ο αιώνα και θεμελιώνεται κατά τον 18^ο, που πρωταρχικό μέλημα και ύψιστη λειτουργία της κεντρικής εξουσίας αναδεικνύεται η συντήρηση και ο πολλαπλασιασμός της ζωής έναντι του θανάτου, ενώ υποδηλώνεται ρητά και υπόρρητα με θέσπιση και εφαρμογή πλέον πολιτικών επιβολής ηπιότερων αλλά συνάμα καθολικότερων ποινών. Κάποτε πιθανή παράβαση του νόμου επέφερε τον θάνατο, πλέον η πειθαρχία στον κανόνα συντηρεί στη ζωή.

Με άλλα λόγια, τα βασανιστήρια έως θανάτου του Μεσαίωνα και της προ-νεωτερικής εποχής, ως μέρος μιας ιεροτελεστίας που αναδείκνυε τον θρίαμβο της δικαιοσύνης, αποτελώντας επένδυση μιας ολόκληρης οικονομίας της τότε εξουσίας, δίνουν τη θέση τους σε νέους μηχανισμούς εξουσίας που βασίζονται σε νέα μέσα πειθάρχησης και επιτήρησης, εφαρμοζόμενα σε καθημερινές πτυχές της ζωής με στόχευση καθολική. Προφανώς -για όσους αναρωτούνται- δε τίθεται θέμα σεβασμού του παραβάτη, αλλά μία κυνική και παράλληλα πιο εκκωφαντική προσπάθεια παγίωσης ενός τύπου δικαιοσύνης πιο επιδέξιας, πιο ικανής, πιο ισχυρής.

Αυτή η νέα εξουσία επί της ζωής, η εξουσία της νεωτερικής εποχής, αναπτύχθηκε γύρω από δύο συμπληρωματικούς πόλους. Ο πρώτος συνιστά μια ανατομικό-πολιτική του ανθρώπινου σώματος επικεντρωμένος στο σώμα ως μηχανή, αποσκοπώντας στην απόσπαση των δυνάμεων, την υπακοή του σώματος και στην παράλληλη μεγιστοποίηση ωφελιμότητας και χρησιμότητας του για το κοινωνικό-οικονομικό σύστημα μέσω εφαρμογής πειθαρχιών του σώματος, ενώ ο δεύτερος αποτελεί μια βίο-πολιτική του πληθυσμού επικεντρωμένος στο σώμα ως είδος, στοχεύοντας στη διαχείριση βιολογικών διαδικασιών όπως η γέννηση, ο θάνατος, η υγεία, μέσω παρεμβάσεων και ρυθμιστικών ελέγχων.

Ερχόμαστε στο σήμερα, στην εποχή της ύστερης νεωτερικότητας, το έτος 2022, σχεδόν δύο χρόνια από την εμφάνιση της αόρατης απειλής στη χώρα μας, όπου η πανδημία Covid19 καλπάζει καθημερινά, άλλες φορές με γεωμετρική και άλλες φορές με αριθμητική πρόοδο, μεταλλάσσεται συνεχώς και μεταδίδεται όλο και πιο εύκολα, γρήγορα και, δυστυχώς, ανεμπόδιστα. Αυτήν την περίοδο, που έχουν υπάρξει μέρες με καταγεγραμμένα 50.000+ κρούσματα, αποφασίστηκε να ανοίξουν τα σχολεία σε όλη τη χώρα από Δευτέρα 10 Ιανουαρίου με απλή επικαιροποίηση ενός υγειονομικού πρωτόκολλου, την ίδια στιγμή που κυβερνητικοί εκπρόσωποι κλείνουν κάθε κουβέντα τους επικαλούμενοι ότι πρόκειται για μία δυναμική κατάσταση που μεταβάλλεται συνεχώς. Λογικό. Ή μήπως όχι; Ανοίγουν τα σχολεία με μοναδικό «όπλο» ένα έξτρα σελφ τεστ για τους μαθητές, από τα ίδια σελφ τεστ που έκαναν και προηγουμένως και που κανείς δε γνωρίζει κατά πόσο οι μαθητές τα διενεργούν. Κανείς παρά μόνοι οι γονείς τους και οι ίδιοι οι μαθητές.

Και έστω ότι δεχόμαστε την παράμετρο της ατομικής ευθύνης, που αντικειμενικά μιλώντας έπρεπε να θεωρείται κάτι αυτονόητο για όλους καθολικά. Ποιος εγγυάται στον μαθητή που είναι τυπικός (και στην οικογένεια του) ότι και ο συμμαθητής του είναι τυπικός; Ποιος εγγυάται στον εκπαιδευτικό που στο σπίτι του έχει γονείς/παιδιά/συγγενείς που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, ότι δε θα νοσήσει στον χώρο του σχολείου από κάποιον που απλά δε θεώρησε τόσο σημαντικό να κάνει ένα σελφ τεστ; Ή από κάποιον που ενώ το έκανε δήλωσε ψευδώς αρνητικό; Ποιος εγγυάται στις έγκυες εκπαιδευτικούς ότι δεν τίθεται θέμα επιπλοκών εφόσον νοσήσουν; Ποιος εγγυάται ότι η ατομική ευθύνη ακουμπάει ηθικά την ολότητα του κοινωνικού σώματος; Για να μιλήσουμε ευθέως δίχως υπεκφυγές, στο πρώτο κύμα της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020, υπήρχαν συμπολίτες μας που διερωτώνταν αν πρέπει να πλένουν τα χέρια τους και πώς να το κάνουν. Τώρα μιλάμε για μια πολύ-παραγοντική εξίσωση σε σύγκριση με την τότε κατάσταση που καμουφλάρεται υπό τον όρο της ατομικής ευθύνης, στον βωμό της οποίας ατομικής ευθύνης αποποιούνται ευθύνες και συγκαλύπτονται έντεχνα παθογένειες και λάθος χειρισμοί από τους φορείς της εξουσίας. Δε θέλω να φανώ απαισιόδοξος, αλλά όταν αναρωτιέσαι για το αν πρέπει και πώς να πλένεις τα χέρια σου…

Εφημερίες εκπαιδευτικών / Καθήκοντα και αρμοδιότητές!

Συνεπώς, που καταλήγουμε; Η απόφαση εκ των άνωθεν, ειλημμένη εδώ και καιρό. Ναι, προφανώς και οδεύουμε σε έμμεση ανοσία της αγέλης, απλά κανείς δεν το διατυμπανίζει, κανείς δεν το παραδέχεται. Όσο γίνεται ωραιοποιείται. Προφανώς και το ζήτημα είναι πρώτιστα οικονομικό. Δεν μπορούν να δοθούν χρήματα για άδειες. Θεωρώ ότι όλοι μας θέλουμε να πιστεύουμε ότι δεν υπάρχουν έξτρα χρήματα, διότι αν τυχόν υπάρχουν και δε δίνονται για άδειες (ευπαθών ομάδων, γονέων, κλπ) τότε πιθανότατα είμαστε ταυτόχρονα μάρτυρες και πρωταγωνιστές ενός από τα μεγαλύτερα σύγχρονα εγκλήματα. Θεωρώ ότι αν μπορούσαν να βρεθούν χρήματα για άδειες, ως διά μαγείας η τηλεκπαίδευση θα ήταν και πάλι ισάξια με τη διά ζώσης εκπαίδευση. Το πρόβλημα είναι ότι μπλέκει το πολιτικό με το βιολογικό. Γι’ αυτό και έχουμε μια νέα βίο-πολιτική συνθήκη. Άμεσα και έμμεσα μας ορίζεται το πώς θα ζούμε, το πώς θα κινούμαστε. Η απώλεια τείνει να νομιμοποιηθεί ηθικά στις συνειδήσεις της μάζας και να γίνει συνήθεια. Αυτό είναι που τρομάζει. Πρώτη φορά ακούμε για απώλειες συνανθρώπων μας καθημερινά σε δημόσιο λόγο, στα παράθυρα των κυρίαρχων ΜΜΕ, και συνεχίζουμε την «εγκιβωτισμένη» ζωή μας σα να μη τρέχει τίποτα. Εκτός κι αν συμβεί κάτι σε δικούς μας.

Το «επικαιροποιημένο» πρωτόκολλο για το άνοιγμα των σχολείων, ασχολίαστο. Δε σηκώνει σχολιασμό ή κριτική από νοήμων και κριτικά σκεπτόμενο υποκείμενο. Οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι αποτελεί κομμάτι μια νέας βίο-πολιτικής συνθήκης, όπου το πολιτικό, καθοδηγούμενο από εξωγενείς οικονομικές πιέσεις, καθοδηγεί το βιολογικό, θέτοντας νέες νόρμες, κανόνες, πρέπει και μη. Δεν μπορώ να πιστέψω –για την ακρίβεια αρνούμαι να πιστέψω- ότι εν καιρώ ειρήνης χάνονται τόσες ανθρώπινες ζωές καθημερινά και όμως, οι εκλεγμένοι άρχοντες, παραμένουν αμέτοχα πιόνια μιας προδιαγεγραμμένης σκακιέρας. Το μόνο που το δικαιολογεί είναι να μην είναι δική τους η σκακιέρα. Όσο το κράτος από-κοινωνικοποιεί βαδίζοντας στον εκβιασμό, στην αποτροπή, στη θεαματική παρότρυνση, άλλο τόσο αναφύονται τα λόγια του Carl Schmitt ότι «κυρίαρχος είναι όποιος αποφασίζει για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης». Κάποτε πιθανή παράβαση του νόμου επέφερε τον θάνατο, πλέον η πειθαρχία στον κανόνα συντηρεί στη ζωή…;

Μπάφας Χρήστος

Εκπαιδευτικός ΠΕ70.ΕΑΕ,

Δ.Π.Ε. Ν. Λασιθίου

Research Committee Member in GIRES-Global Institute for Research, Education, Scholarship

Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το e-wall.net στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή.
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος.