Δημόσιο σχολείο: Όποιος δεν συμμορφώνεται, τιμωρείται: Εφαρμογή λογικών τραμπικού αυταρχισμού
Η αξιολόγηση ως εργαλείο συμμόρφωσης: Αυταρχισμός και απειλή για τη δημόσια εκπαίδευση
του Δημήτρη Αναστασίου, Καθηγητή Ειδικής Αγωγής στο Southern Illinois University Carbondale
Η πρόσφατη δήλωση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας. Πρόκειται για μια ξεκάθαρη εφαρμογή λογικών τραμπικού αυταρχισμού και ταυτόχρονα μια ομολογία αποτυχίας της πολιτικής του. Αντί να αναζητήσει τα αίτια της αναποτελεσματικότητας της διαδικασίας αξιολόγησης, επιλέγει να στοχοποιήσει εκείνους που διατηρούν κριτική στάση.
Ο πρωθυπουργός δήλωσε χαρακτηριστικά:
«Αν κάποιος αρνείται επί της αρχής να αξιολογηθεί, δεν πρέπει να έχει θέση στο δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης.»
Η φράση αυτή συνοψίζει μια επικίνδυνη μετατόπιση: η αμφισβήτηση της κυβερνητικής πολιτικής δεν θεωρείται πλέον θεμιτή ή δημιουργική, αλλά απειλή προς εκκαθάριση.
1. Από την αποτυχία στην καταστολή
Αντί να αναγνωρίσει την ανεπάρκεια του συστήματος αξιολόγησης, ο πρωθυπουργός επιλέγει να μετατρέψει την αποτυχία σε όπλο ενάντια στην κριτική. Η στοχοποίηση των διαφωνούντων εκπαιδευτικών αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυταρχικής διαχείρισης της διαφωνίας.
2. Το “επί της αρχής” και η φρονηματική συμμόρφωση
Η επίθεση δεν αφορά την επαγγελματική επάρκεια ή την παιδαγωγική απόδοση των εκπαιδευτικών. Στρέφεται κατά του φρονήματος τους, κατά της ιδεολογικής τους στάσης απέναντι στο ίδιο το μέτρο της αξιολόγησης. Όποιος διαφωνεί επί της αρχής, ακόμα κι αν υποκύπτει πρακτικά, στιγματίζεται ως ακατάλληλος.
3. Ιστορικές αναγωγές
Η στοχοποίηση του φρονήματος παραπέμπει σε σκοτεινές εποχές όπου το «ορθό» πιστεύω ήταν προϋπόθεση για επαγγελματική και κοινωνική συμμετοχή. Σήμερα, η εκπαίδευση απειλείται να μετατραπεί σε χώρο ιδεολογικής καθαρότητας αντί για χώρο κριτικής σκέψης.
4. Η πολιτική και παιδαγωγική απειλή
Η δημόσια εκπαίδευση υπάρχει για να καλλιεργεί την ελεύθερη, κριτική σκέψη, όχι την τυφλή υπακοή. Όταν η διαφωνία ποινικοποιείται, η ίδια η ουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας ακυρώνεται.
5. Ο Διαφωτισμός ανάποδα
Η δήλωση του πρωθυπουργού ανατρέπει τον πυρήνα της Διαφωτιστικής σκέψης: το κάλεσμα στη χρήση της δικής μας νόησης. Αντί να ενθαρρύνει τη λογική και τον διάλογο, απαιτεί την άκριτη συμμόρφωση. Όπως έγραφε η Χάνα Άρεντ, η ρίζα του αυταρχισμού βρίσκεται στην άρνηση της σκέψης.
6. Θολές αναφορές στο “εκπαιδευτικό σύστημα”
Ο πρωθυπουργός δεν περιορίζεται στο δημόσιο σχολείο. Αναφέρεται αόριστα στο “εκπαιδευτικό σύστημα”, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο οι ίδιες λογικές συμμόρφωσης να επιβληθούν και στα ιδιωτικά σχολεία.
7. Τι ακριβώς σχεδιάζεται;
Θα αποτελέσει το “ορθό” φρόνημα κριτήριο πρόσληψης ή διορισμού; Θα αποκλείονται από την εκπαίδευση όσοι διατηρούν κριτική στάση; Το ενδεχόμενο αυτό συνιστά φρονηματικό αποκλεισμό και ιδεολογικό εκκαθαρισμό.
8. Από την αξιολόγηση ως βελτίωση στην αξιολόγηση ως συμμόρφωση
Η αξιολόγηση υποτίθεται ότι στοχεύει στη βελτίωση του έργου. Τώρα μετατρέπεται σε εργαλείο ιδεολογικού ελέγχου, αποδυναμώνοντας όχι μόνο τα δικαιώματα των εκπαιδευτικών αλλά και τη δημοκρατική φύση της εκπαίδευσης.
9. Απόδοση ευθυνών
Ο πρωθυπουργός μεταθέτει την αποτυχία της πολιτικής του στους εκπαιδευτικούς που αντιστέκονται, αντί να αναλάβει ευθύνες για την αναποτελεσματικότητα της διαδικασίας. Ο στόχος δεν είναι η βελτίωση, αλλά η καταστολή της κριτικής.
10. Αγώνας για την παιδεία και τη δημοκρατία
Η μάχη των εκπαιδευτικών δεν είναι μόνο εργασιακός αγώνας. Είναι υπεράσπιση της ελευθερίας της συνείδησης, της κριτικής σκέψης και, τελικά, της ίδιας της δημοκρατίας. Η δημόσια εκπαίδευση δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποκύψει σε λογικές συμμόρφωσης και σιωπής.
Ιδιωτικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα και το εξωτερικό: Τι ισχύει; Μύθοι, ανακρίβειες και υπερβολές.
Πανελλαδική Στάση Εργασίας στις 6 Ιουνίου από την ΑΔΕΔΥ – Κρίσιμη δίκη στο ΣτΕ για 13ο και 14ο μισθό
