Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια σοβαρή δημογραφική κρίση εδώ και δεκαετίες – Οι Έλληνες γερνάνε και λιγοστεύουν
Σε μια καθημερινή συζήτηση μεταξύ γιαγιάς και εγγονής στο λεωφορείο, αποκαλύπτεται όλο το φάσμα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία. Η γιαγιά παροτρύνει τη νεαρή να κάνει παιδιά, ενώ εκείνη αντιτείνει ότι πρώτα πρέπει να βρει δουλειά και σταθερότητα. Μια φαινομενικά απλή συζήτηση που συμπυκνώνει ζητήματα όπως η ανεργία, η ανασφάλεια, το στεγαστικό πρόβλημα και η υπογεννητικότητα.
Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια σοβαρή δημογραφική κρίση εδώ και δεκαετίες. Οι γεννήσεις μειώνονται συνεχώς από τη δεκαετία του ’90, ενώ το 2022 καταγράφηκε ο χαμηλότερος αριθμός γεννήσεων των τελευταίων 92 ετών, με μόλις 80.000 γεννήσεις, έναντι 150.000 το 1980. Η χώρα μας βρίσκεται πλέον ανάμεσα στις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων παγκοσμίως.
Οι δημογραφικές προβλέψεις είναι απογοητευτικές. Ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας σήμερα είναι πάνω από 46 ετών, ενώ μέχρι το 2070 ο πληθυσμός ενδέχεται να συρρικνωθεί κατά 25%. Η πυραμίδα του πληθυσμού μετασχηματίζεται, με τις γεννήσεις να παραμένουν λιγότερες από τους θανάτους και το προσδόκιμο ζωής να αυξάνεται. Η μεγαλύτερη ηλικιακή ομάδα της Ελλάδας το 2070 θα είναι γυναίκες άνω των 90 ετών, ενώ η μικρότερη θα είναι παιδιά κάτω των 4 ετών.
Οι αιτίες της υπογεννητικότητας
Η οικονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών έπαιξε καθοριστικό ρόλο, όμως δεν είναι η μόνη αιτία. Οι αλλαγές στην κουλτούρα και στις προτεραιότητες της σύγχρονης κοινωνίας έχουν συμβάλει εξίσου. Η οικογένεια συχνά θεωρείται εμπόδιο στις προσωπικές φιλοδοξίες, ενώ οι νέοι αντιμετωπίζουν ανασφάλεια, αβεβαιότητα και οικονομικές δυσκολίες.
Η κουλτούρα αυτή συνδέεται και με βαθύτερα ψυχολογικά αίτια. Όπως αναφέρει ο ψυχίατρος Σάββας Σαββόπουλος, «πολλοί δεν επιθυμούν να κάνουν παιδιά, είτε επειδή ανησυχούν για την περιβαλλοντική απειλή, είτε επειδή δεν θέλουν να φέρουν ένα παιδί σε έναν βίαιο κόσμο». Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι η έλλειψη οράματος – τόσο σε εθνικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο – αποτρέπει πολλούς από το να δημιουργήσουν οικογένεια.
Η ανάγκη για μέτρα και πολιτικές
Η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος απαιτεί στοχευμένες και μακροπρόθεσμες πολιτικές. Ο καθηγητής Βύρων Κοτζαμάνης επισημαίνει ότι τα μέτρα πρέπει να επικεντρώνονται στη μείωση του υψηλού κόστους που συνεπάγεται η γέννηση και ανατροφή παιδιών, καθώς και στην αρμονική συνύπαρξη οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής.
Αναγκαίες παρεμβάσεις περιλαμβάνουν:
- Μείωση του κόστους στέγασης μέσω κοινωνικών κατοικιών.
- Ενίσχυση της υγείας και της παιδείας.
- Καταπολέμηση της ανεργίας και αύξηση των διαθέσιμων εισοδημάτων.
- Προγράμματα που διευκολύνουν την απόκτηση και ανατροφή παιδιών, όπως επιδόματα, δωρεάν παιδικούς σταθμούς και πολιτικές για την καταπολέμηση των έμφυλων διακρίσεων.
Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει 100 δράσεις συνολικού προϋπολογισμού 20 δισ. ευρώ για την επόμενη δεκαετία. Το 2025, τα μέτρα περιλαμβάνουν αυξημένο επίδομα γέννησης (από 2.400 έως 3.500 ευρώ), vouchers για βρεφονηπιακούς σταθμούς, δημιουργία επιπλέον θέσεων και επέκταση του προγράμματος «Νταντάδες της Γειτονιάς».
Το όριο των επιδοματικών πολιτικών
Παρά τις πρωτοβουλίες, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι επιδοματικές πολιτικές έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Στη Νότια Κορέα, παρά τη δαπάνη άνω των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε προγράμματα τόνωσης της γονιμότητας, οι γεννήσεις μειώθηκαν κατά 25% σε 16 χρόνια. Αντίστοιχα, η Γαλλία, αν και επενδύει το υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ της για την οικογένεια, κατέγραψε το 2022 τον χαμηλότερο αριθμό γεννήσεων από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η υπογεννητικότητα είναι ένα σύνθετο ζήτημα που δεν μπορεί να λυθεί μόνο με χρηματικές παροχές. Απαιτείται μια συνολική αλλαγή νοοτροπίας και η δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος όπου η οικογένεια θα μπορεί να ανθίσει.
Η επόμενη μέρα
Η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος είναι μια επένδυση για το μέλλον της χώρας. Όσο πιο γρήγορα ληφθούν μέτρα, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες υπάρχουν να αναστραφούν οι αρνητικές τάσεις. Όμως, πέρα από τις πολιτικές, χρειάζεται και μια νέα κοινωνική κουλτούρα που θα δίνει έμφαση στην αξία της οικογένειας, στον διάλογο και στο κοινό όραμα για το μέλλον.
ΠΗΓΗ – ΤΟ ΒΗΜΑ
Οδηγός για εκπαιδευτικούς / Έμφυλη βία στο διαδίκτυο
