Έρευνα Eteron: Τι πιστεύουν οι πολίτες για την οικονομία, την κοινωνική δικαιοσύνη, τις ιδεολογίες και τις αξίες μετά την πανδημία
ΕΡΕΥΝΑ ETERON : Ανισότητες και Αδικίες στην ελληνική κοινωνία
Μικτές τοποθετήσεις, αντιφάσεις και ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο κράτος δείχνει η πρώτη μεγάλης κλίμακας έρευνα του Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή.
Η μεγάλη έρευνα του Eteron με τη συνεργασία της AboutPeople, η οποία σημειώθηκε τον Δεκέμβριο του 2021, εγγράφεται στη «μακρά συγκυρία» της υγειονομικής και οικονομικής κρίσης που προκάλεσε η πανδημία του Covid-19.
H έρευνα διεξήχθη δύο περίπου έτη μετά την έκρηξη της πανδημίας και τα ευρήματα της καταγράφει σημαντικά συμπεράσματα.
Επιστημονικός Σύμβουλος της έρευνας ήταν ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Γεράσιμος Μοσχονάς.
Κεντρικός στόχος της έρευνας υπήρξεq η καταγραφή των απόψεων των πολιτών στα θέματα οικονομικών προτιμήσεων και αξιών με κύρια υπόθεση προς διερεύνηση το ενδεχόμενο ενίσχυσης, λόγω της πανδημίας, των state-oriented («κρατικο-κεντρικών») οικονομικών ιδεών σε βάρος προτιμήσεων και αξιών προερχόμενων από το υπόδειγμα του οικονομικού φιλελευθερισμού.
Παράλληλα, επιχειρήθηκε η αποτύπωση της εικόνας που έχει ο πληθυσμός για τις ανισότητες και αδικίες στην ελληνική κοινωνία.
Τα ευρήματα δείχνουν την κυριαρχία μιας μικτής και εξόχως αντιφατικής κουλτούρας, ταυτόχρονα οικονομικά φιλελεύθερης και «κρατικο-κεντρικής», η οποία σηματοδοτείται από την ανομοιογένεια και αποσπασματικότητα των στοιχείων που τη συνθέτουν.
Η κίνηση των ιδεών, ωστόσο, σε σύγκριση με την προ της πανδημίας περίοδο, έχει γίνει περισσότερο αριστερόστροφη.
Το κέντρο βάρους των οικονομικών προτιμήσεων και αξιών των πολιτών έχει μετακινηθεί – όχι όμως με αποφασιστικό τρόπο – προς ιδέες περισσότερο συμβατές με προτεραιότητες σοσιαλδημοκρατικού, αριστερού και κρατικο-κεντρικού τύπου.
Η έρευνα του Ινστιτούτου Eteron και της About People, ασχολείται επισταμένα με το θέμα των αδικιών στην ελληνική κοινωνία και η απάντηση που δίνουν το 74,5% των ερωτηθέντων, η Ελλάδα είναι μια χώρα που η αδικία επικρατεί (37,5% υποστηρίζει ότι είναι άδικη και 37% ότι είναι μάλλον άδικη).
Στον αντίποδα, ποσοστό μόλις 21,6% θεωρεί ότι ζει σε μια χώρα δικαιοσύνης (η Ελλάδα είναι μια δίκαιη χώρα υποστηρίζει το 5,5% και μάλλον δίκαιη το 16,1%). Η διάχυτη αυτή αίσθηση της κοινωνίας είναι ένα ζήτημα που οφείλει να προβληματίσει.
Το αίσθημα της αδικίας ξεχειλίζει στις λαϊκές τάξεις που απαντούν καταφατικά σε ποσοστό ακόμη μεγαλύτερο από τον γενικό μέσο όρο 85,9%, καθώς και στην κατώτερη μεσαία τάξη (82,2%). Η ανώτερη μεσαία τάξη εκτιμά σε ποσοστό 56,1% ότι η Ελλάδα είναι δίκαιη με τους πολίτες της (και άδικη κατά 42,3%).
Σε ό,τι αφορά τη διάκριση ανάλογα με το μηνιαίο εισόδημα, για χώρα αδικίας κάνουν λόγο όσοι αμείβονται από 0 – 500 ευρώ (ποσοστό 80,8%), ενώ οι πολίτες με αποδοχές από 2.000 και άνω πιστεύουν το αντίθετο, αν και όχι σε πολύ υψηλά ποσοστά (36% δίκαιη χώρα – 60,5% άδικη).
Αξίζει ιδιαίτερης μνείας η προτίμηση που εκφράζεται υπέρ και των τριών βαθμίδων της δημόσιας εκπαίδευσης σε βάρος της ιδιωτικής Η προτίμηση υπέρ του δημόσιου τομέα είναι πολύ υψηλή – και υψηλότερη αυτής που έχει καταγραφεί σε έρευνες του παρελθόντος.
Τα συμπεράσματα
Σχετικά με τα συμπεράσματα της έρευνας, ο Γεράσιμος Μοσχονάς επισημαίνει:
“Στο οικονομικό πεδίο, η έρευνα του Eteron τεκμηριώνει την κυριαρχική παρουσία στην Ελλάδα μιας μικτής οικονομικο-πολιτικής κουλτούρας που συνδυάζει γνώμες και αξιακές προτεραιότητες (νέο)φιλελεύθερης προέλευσης με προτεραιότητες περισσότερο «σοσιαλδημοκρατικές» και «κρατικιστικές». Αυτή η διπλή μήτρα, ταυτόχρονα οικονομικά φιλελεύθερη και «κρατικοκεντρική», παράγει έναν ισχυρό δυϊσμό αξιών και πεποιθήσεων. […]
Η συμβολή του επικεντρωμένου στα οικονομικά ερωτηματολόγιου του Eteron έγκειται στην αποτύπωση της έκτασης (δηλαδή στην ενδελεχή καταγραφή των πεδίων) του δυϊσμού και στην καλύτερη ανάδειξη των σημείων υπεροχής τόσο του οικονομικού φιλελευθερισμού όσο και των ανταγωνιστικών προς αυτόν οικονομικών προσεγγίσεων και ιδεολογιών (παραδείγματα: η προτεραιότητα στη μείωση της φορολογίας με στόχο την ανάπτυξη των επιχειρήσεων ή η διάχυση ωφελειών (trickle down effect) για τον φιλελευθερισμό, η ισχυρότατη πεποίθηση περί αρμοδιότητας του δημόσιου τομέα για τους τομείς της παιδείας, της υγείας, των συντάξεων, της ύδρευσης κ.α. για τον αντι-φιλελευθερισμό).”
O κ. Μοσχονάς προσθέτει:
“Η δεύτερη συμβολή έγκειται στην ανάδειξη μιας νέας τάσης: οι σοσιαλδημοκρατικές και αριστερές οικονομικές ιδέες και πεποιθήσεις έχουν ενισχυθεί. Με δεδομένο το, για τουλάχιστον 30 χρόνια, μικρό αλλά σταθερό προβάδισμα (όχι κυριαρχία ή ηγεμονία) του οικονομικού φιλελευθερισμού, η ενίσχυση των state-oriented οικονομικών ιδεών – εφόσον δεν αποδειχθεί συγκυριακή, λόγω της πανδημίας – τείνει να εξισορροπήσει τον συσχετισμό ιδεών και αξιών στην ελληνική κοινωνία. Η μερική αποστοίχιση σε μη-φιλελεύθερη ή αντι-φιλελεύθερη κατεύθυνση των οικονομικών προτιμήσεων και αξιών αποτελεί ένα από τα σημαντικά ευρήματα της έρευνας.
Η μερική αποστοίχιση δεν συνιστά ανατροπή. Τα ευρήματα δεν περιγράφουν ένα είδος μεγάλης εξασθένισης – σε σύγκριση με το κοντινό και λιγότερο κοντινό παρελθόν – του νεοφιλελευθερισμού στο εσωτερικό της κοινής γνώμης. Ούτε μία μεγάλη στροφή. Ο νεοφιλελευθερισμός διατηρεί το προβάδισμά του σε πολλά από τα θεματικά πεδία που συνδέονται με την καθημερινή λειτουργία της οικονομίας. Πρόκειται για κρίσιμο ( παρότι αποδυναμωμένο) πλεονέκτημα. Οι δε ιδέες του «κρατισμού» έχουν συνολικά ενισχυθεί, ιδιαίτερα σε πιο «αμυντικές» θεματικές (κοινωνικό κράτος, αρμοδιότητα δημόσιου τομέα) – αν και όχι μόνο σε αυτές. Η «εξισορρόπηση» είναι πραγματική. Καθιστά δε το παιχνίδι των ιδεών πιο αμφίρροπο και μαζί του πιο αμφίρροπη (και πραγματιστική) την ταυτότητα των Ελλήνων-ίδων.
Η αξιολόγηση της δυναμικής της εξισορρόπησης απαιτεί ερευνητική σύνεση. Η ενδυνάμωση των κρατικο-κεντρικών και αριστερόστροφων ιδεών κατά πάσαν πιθανότητα οφείλεται στην εμπειρία της πανδημίας. Όπως, όμως, η ενδυνάμωση ήρθε με την πανδημία, θα μπορούσε να υποχωρήσει με το τέλος της. Το ζητούμενο για να υπάρξει «στροφή» και αλλαγή «πίστας» είναι η διατήρηση και ενίσχυση της νέας τάσης τα επόμενα χρόνια. Κάτι που δεν είναι καθόλου βέβαιο.
Η διαίρεση Αριστεράς και Δεξιάς δομεί σε σημαντικό βαθμό και με σχετικά συστηματικό τρόπο τις οικονομικές (και όχι μόνον) προτιμήσεις και αξίες του πληθυσμού. Ωστόσο, στις θεματικές που έχει ηγεμονία το ένα ή το άλλο σύστημα ιδεών, ένα αξιοσημείωτο (ή και πλειοψηφικό) ποσοστό της Αριστεράς και ένα εξίσου αξιοσημείωτο (ή και πλειοψηφικό) ποσοστό της Δεξιάς υιοθετούν κεντρικές ιδέες του αντίπαλου συστήματος ιδεών. Το δίπολο Αριστερά – Δεξιά είναι ισχυρό. Δεν διαμορφώνει, όμως, δύο παρατάξεις (πολιτικά – ιδεολογικά οριζόμενες, όχι κομματικά) εσωτερικά ομοιογενείς και με ισχυρά διακριτές ταυτότητες.”
Στην ιστοσελίδα του Eteron θα βρείτε τις πλήρεις αναφορές του επιστημονικού συμβούλου της έρευνας Γεράσιμου Μοσχονά, καθώς και του πολιτικού αναλυτή της aboutpeople, Πέτρου Ιωαννίδη .((https://eteron.org/))
